Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem

„Gdybym nie był filmowcem, to najprawdopodobniej zostałbym historykiem. Kocham historię, przede wszystkim historię Polski – znalazło to odzwierciedlenie w mojej twórczości filmowej inspirowanej dziełami literackimi” – Jerzy Hoffman.*

Twórca monumentalnych ekranizacji „Trylogii” Henryka Sienkiewicza Jerzy Hoffman zabrał nas – widzów w podróż filmową rozgrywającą się  w czasach pierwszych Piastów.

Wbrew sielskiemu wizerunkowi, budowanemu przez wieki wokół Piastów, pierwszej dynastii rządzącej Polską, wcale nie byli oni gromadą spokojnych kmieci.
Spokojni kmiecie, jak zwano wtedy mieszkańców wsi i rolników, raczej bali się piastowskich władców. Ich ulubiona metodą rozwiązywania problemów była przemoc lub zdrada.

Taką właśnie historię opowiada film „Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem”,
kręcona niemalże w całości w krainie znanej jako Pałuki, której stolicą jest Żnin.

Akcja filmu rozgrywa się w IX wieku, sto lat przed przyjęciem chrztu przez Polskę. W krainie leżącej nad jeziorem Gopło, której stolicą była Kruszwica, rządy sprawuje „krwawy książę” Popiel (Bohdan Stupka), który podjudzany przez żonę (Małgorzata Foremniak) morduje cały swój ród, aby zapewnić sukcesję swemu synowi.
Oprócz Olbrychskiego, Stupki, Foremniak i Żebrowskiego w pałuckich krajobrazach pojawiły się inne gwiazdy kina. Świetne, drugoplanowe role stworzyli m.in.: Jerzy Trela jako kapłan Wizun, Anna Dymna jako żona Wisza, Ewa Wiśniewska jako jędza Jarucha czy Andrzej Pieczyński jako sługa Znosek, a także nieżyjący już Maciej Kozłowski w roli dowódcy wojsk Popiela.

Pałuckie krajobrazy: Żnin, Biskupin i okolice

Pomiędzy 29 sierpnia a 2 września oraz 10 a 19 września ekipa kręciła we wsi Drewno nad Jeziorem Oćwieckim. Powstały tam sceny przeprawy wojsk, wydarzenia w chacie Mirsza, święto Kupały, sceny w chramie Świętowita. Biskupin przepięknie został sportretowany w scenie rozgrywającej się w zagrodzie Wisza, a jego okolice stworzyły piękne zielone tereny filmowej puszczy. Hoffman kręcił również w Chomiąży Szlacheckiej.

Ciekawostki

• Prawie wszystkie elementy scenografii „Starej baśni” zostały zlokalizowane na Szlaku Piastowskim.
• Scenariusz nie był wierną adaptacją powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego. Napisany przez Jerzego Hoffmana wraz z Józefem Henem, ma własną dramaturgię. Motywy zaczerpnięte od Kraszewskiego przeplatają się ze scenami zbudowanymi na kanwie podań, legend i wyobraźni autorów.
• Krzesimir Dębski napisał muzykę nie widząc zdjęć do filmu, które otrzymał wiele miesięcy później. Jak powiedział, film „absolutnie się zgadzał z tym, co sobie wyobrażałem muzycznie i wizualnie”.
• W czasie nagrywania muzyki, kompozytor stosował dawne instrumenty,
  na przykład harfy typu „hrotta”, mające udokumentowane pochodzenie z co najmniej X wieku.
• Wszystkie wątki historyczne w powieści i w filmie mają swoje źródła we wczesnośredniowiecznych kronikach: „Kronika” Thietmara (przełom X i XI wieku), „Kronika polska” Anonima zw. Gallem (X wiek), „Kronika polska” Wincentego Kadłubka (przełom XII/XIII wieku).
• Rysownik specjalizujący się w karykaturze portretowej oraz reporter i publicysta – Tytus Byczkowski napisał książkę, będącą pokłosiem obecności na planie filmowym ,,Starej baśni” pt. „Stara baśń. Kiedy słońce było Bogiem. Od kuchni”.
• Część zdjęć do filmu kręcono również m.in. w wielkopolskim Rogalinie czy w okolicach Ostrowa.
• Budżet filmu wyniósł 11 mln złotych.

Metryczka filmu

„Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem”

Polska 2003, 107’

Reżyseria: Jerzy Hoffman

Scenariusz: Józef Hen, Jerzy Hoffman

Zdjęcia: Paweł Lebieszew, Jerzy Gościk

Muzyka: Krzesimir Dębski

Produkcja: Jerzy Michaluk

Obsada: Bohdan Stupka, Michał Żebrowski, Daniel Olbrychski, Małgorzata Foremniak, Daniel Olbrychski i inni.

Wybrane nagrody i wyróżnienia

Polskie Nagrody Filmowe Orły – nagroda za najlepsze kostiumy, nominacja dla najlepszej muzyki, nominacja dla najlepszej scenografii, nominacja dla najlepszego montażu, Festiwal Filmowy w Gdyni – nominacja Złote Lwy – udział w konkursie głównym, Złote Kaczki – nagroda dla najlepszej muzyki do polskiego filmu
oraz nominacja aktorska dla Małgorzaty Foremniak.

* Cyt. z konferencji prasowej filmu w warszawskim Kinie „Relax” w  2003 roku.