Panoptikon

„Panoptikon” Marcina Gładycha i Krystiana Wieczyńskiego jest filmem paradokumentalnym. Opowiada o stuleciu z historii Polski i Torunia widzianego przez pryzmat losów ludzi więzionych w toruńskim areszcie śledczym,
zwanym „Okrąglakiem”.

Film opowiada o ludziach uwięzionych w ciągu ostatnich 100 lat w toruńskim areszcie, którzy poddawani byli permanentnej inwigilacji, niezależnie od tego za co ich uwięziono. Gładych, twórca głośnego dokumentu „Hakerzy wolności” (2010)
we współpracy z aktorem Krystianem Wieczyńskim i dziennikarzem Marcelim Suleckim, postanowili sportretować Filomatów Pomorskich skazanych
przez Prusaków w roku 1901, uwięzionych w 1918 roku Powstańców Wielkopolskich, Polaków katowanych w areszcie w 1939 roku przez Niemców i AK-owców zamykanych w 1945 roku przez Rosjan.

Ostatni portret poświęcono zabójcom ks. Jerzego Popiełuszki oczekującym w „Okrąglaku” na głośny proces z 1985 roku. W ten sposób powstał nieszablonowy portret historyczny blisko stu lat dziejów naszego kraju i miasta Torunia.

Film wpisany w tkankę Torunia

Film był realizowany w największej w historii ilości lokalizacji toruńskich.

• Centrum i „osią intelektualną” filmu jest „Okrąglak”, areszt śledczy przy ulicy Fosa Staromiejska. Zdjęcia kręcono m.in. w komorach wejściowych, na dziedzińcu i spacerniaku, w wewnętrznym „cylindrze” budowli oraz więziennych celach.
• Zdjęcia do epizodu „1945 – utrwalanie władzy komunistycznej w Toruniu” powstały naprzeciwko „Okrąglaka”, w siedzibie Collegium Maius Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
• W filmie wykorzystano ul. Podmurną, park przy ul. Chopina oraz wiele prywatnych mieszkań udostępnionych przez mieszkańców miasta.
• Ujęcia z dwóch epizodów realizowano w Skansenie Etnograficznym w Kaszczorku
  (filia Muzeum Etnograficznego w Toruniu).
• Salę gimnastyczną z epizodu o Filomatach Pomorskich („1901”) zagrała sala dawnego Zespołu Szkół Spożywczych przy ul. Jęczmiennej.
• Ujęcia z rozstrzeliwania młodych Filomatów umieszczono przy dawnym pruskim Forcie VII przy ul. Okrężnej.
• Szkołę Filomatów w filmie umieszczono w I Liceum Ogólnokształcącym przy Zaułku Prosowym na Starym Mieście.
• Niektóre z ujęć zrealizowano w domach z tzw. „muru pruskiego” w dzielnicy Rybaki
  na Bydgoskim Przedmieściu.
• Sceny do epizodu „1939” kręcono m. in. na wzgórzach na Jakubskim Przedmieściu
  oraz w podziemiach ruin Zamku Krzyżackiego.
• W filmie wykorzystano wieżę ratuszową i wnętrze kościoła św. Jakuba
  (oba w epizodzie „1939”).
• Epizod „1945” zrealizowany został Pod Krzywą Wieżą, w „Okrąglaku” i budynku dawnego browaru przy ul. Browarnej (Stary Browar).
• Wykorzystane zostały także lokalizacje spoza Starówki – filmowcy pracowali w lasach podtoruńskiej Barbarki oraz przy pałacyku Hospicjum „Światło” na przedmieściu
  św. Józefa.
• Porwanie ks. Popiełuszki (Epizod „1985” ) nakręcono na jednej z podtoruńskich szos.
• W Epizodzie „1901” zdjęcia nakręcono przy ul. Ciasnej.

Ciekawostki

• „Pierwszy polski film społecznościowy” – tak mówiły o „Panoptikonie” media, systematycznie relacjonujące jego powstawanie.
• Zdjęcia do filmu trwały latach 2011 – 2012.
• Filmowi towarzyszył także ciekawy projekt muzyczny „Music Panoptikon” (https://www.youtube.com/watch?v=wdwDJgY3ClA), w ramach którego powstały cztery utwory opatrzone teledyskami, opowiadające o epizodach z filmu.
• Odbyła się wystawa zdjęć z planu autorstwa, młodej toruńskiej fotografki Anny Wojciulewicz.
• Obok zawodowych aktorów w filmie wystąpiło blisko 200 osób związanych z artystycznym, politycznym, gospodarczym środowiskiem miasta.
  Wystąpili m.in. senatorowie RP i dyrektorzy teatrów.
• Przy produkcji asystowało kilkanaście grup rekonstrukcyjnych, wyposażonych
  m.in. w wozy pancerne.
• Toruński areszt, w którym dzieje się akcja filmu, jest jednym z trzech na świecie wcieleń idei „panoptykonu” filozofa Jeremy’ego Benthama.
• Jedna scena w filmie została zrealizowana w zespole pałacowo – parkowym w podbydgoskim Ostromecku.

Metryczka filmu

„Panoptikon”

Polska 2012, 90’

Reżyseria: Marcin Gładych, Krystian Wieczyński

Scenariusz: Marcin Gładych, Marceli Sulecki, Krystian Wieczyński, Radosław Garncarek

Zdjęcia: Jacek Banach, Adam Fisz

Muzyka: Rafał Kołacki

Produkcja: Fundacja You Have It

Produkcja wykonawcza: Toruńska Agenda Kulturalna, Tu-Studio

Obsada: Jarosław Felczykowski, Jolanta Teska, Paweł Tchórzelski, Krystian Pesta, Jacek Miller, Michał Naleśniak, Andrzej Churski, Lech Tadeusz Karczewski, Tomasz Cebo, Marcin Czyżniewski, Jan Wyrowiński, Grzegorz Kopcewicz, Olaf Popkiewicz, Radosław Smużny, Łukasz Ignasiński, Radosław Garncarek, Radosław Smużny, Piotr Dąbrowski i inni.