Grudziądz

Grudziądz – miasto położone na Pomorzu Nadwiślańskim, na prawym malowniczym brzegu Wisły, stanowiącym naturalną, wschodnią granicę Ziemi Chełmińskiej –krainy, do której przynależy zarówno pod względem historycznym jak i geograficznym.

Wraz z przybyciem do Grudziądza Krzyżaków, nastąpił rozwój urbanistyczny miasta, powstał szereg budowli charakterystycznych dla średniowiecznych miast Państwa Krzyżackiego, zabudowa starego rynku, murów obronnych, zamek krzyżacki,
po którym obecnie pozostały ruiny wieży Klimek – właśnie z wieży zamkowej.

Zabytki Grudziądza znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego i stały się inspiracją dla twórców filmowych, aby w przestrzeni grudziądzkiej zabudowy,
a także na niezwykle urokliwych Błoniach Nadwiślańskich umieścić akcję filmów.

Najgłośniejszy z nich to „Tatarak” Andrzeja Wajdy. Mistrz na miejsce akcji swojego filmu, wybrał m.in.: urokliwe uliczki Starego Miasta, szczególnie ulicę Wodną, podnóża Góry Zamkowej, wspomniane wcześniej Błonia Nadwiślańskie i wznoszące się ponad nimi spichlerze oraz wieżę kościoła, które widzimy w scenie potańcówki. W „Tataraku” zobaczyć możemy, również most drogowy im. Bronisława Malinowskiego, który jest najdłuższym mostem drogowo – kolejowym w Polsce, a który widzimy w scenie łapania autostopu w deszczu przez główną bohaterkę, w tej roli Krystyna Janda.

W krótkometrażowym filmie Piotra Grabowskiego, opowiadającym przejmującą historią walki ojca o zdrowie własnego dziecka pt. „Na własne ryzyko” miejscem akcji,
obok grudziądzkich plenerów są sale treningowe Miejskiego Klubu Sportowego START, znajdującego się przy ul. Konarskiego 36.

Grudziądz to także miasto, skąd pochodzą wybitne osobowości polskiej kinematografii.

W 1928 roku urodził się tu Aleksander Ścibor – Rylski, scenarzysta i reżyser, który współpracował z największymi twórcami polskiego kina, m.in. napisał scenariusze
do wybitnych dzieł Andrzeja Wajdy: „Człowieka z żelaza”, „Człowieka z marmuru” i „Popiołów”. Jako reżyser współpracował z gwiazdami ówczesnego polskiego kina m.in.: Zbigniewem Cybulskim, Aleksandrą Śląską, Polą Raksą, Barbarą Krafftówną
czy Barbarą Brylską. Po śmierci Ścibora – Rylskiego, na motywach jego książki „Pierścionek z końskiego włosia” Andrzej Wajda nakręcił film pt. „Pierścionek z orłem w koronie”.

Z Grudziądza pochodzi również wybitny polski kompozytor muzyki filmowej Henryk Czyż, który skomponował ścieżki dźwiękowe zarówno do filmów fabularnych
jak i dokumentalnych m.in.: do „Inspekcji Pana Anatola” w reżyserii Jana Rybkowskiego, dwóch filmów Tadeusza Chmielewskiego „Ewa chce spać” i „Walet Pikowy”
oraz dramatu Jerzego Kawalerowicza „Celuloza” (1953), do którego zdjęcia w większości kręcono we Włocławku. Na jego koncie jest też ścieżka dźwiękowa
do kultowego „Rękopisu znalezionego w Saragossie” Wojciecha Jerzego Hasa.

Grudziądz jest prężnym ośrodkiem kulturalnym województwa. Miasto posiada, obok filmowej, tradycję teatralną – pierwszy budynek teatralny powstał tu w 1847 roku. Obecny gmach został oddany do użytku już po II wojnie światowej. Od 1955 roku stał się siedzibą Pomorskiego Teatru Młodego Widza z Bydgoszczy, następnie przekształcony w Teatr Popularny, a od 1962 roku do momentu rozwiązania
w 1991 roku Teatrem Ziemi Pomorskiej. Wieloletnią tradycję teatralną w mieście, kontynuuje działające obecnie Centrum Kultury Teatr, organizator wielu imprez kulturalnych, m.in. festiwalu Grudziądzka Wiosna Teatralna.

Z Grudziądza pochodzą: Adam Baumann, Barbara Chojecka, Gustaw Kron, Halina Dunajska, Katarzyna Warnke, Magdalena Dandourian, Halina Kossobudzka, Mariusz Czajka.