1409 – afera na zamku Bartenstein

Toruński kolektyw satyryczny Kompania M3 wraz ze śmietanką polskich aktorów (m.in. Jan Machulski, Joanna Brodzik, Marcin Dorociński, Borys Szyc) nakręcił niezależną komedię o Krzyżakach.
„1409 – afera na zamku Bartenstein” to pierwszy polski film idący wbrew sienkiewiczowskim schematom.

Rycerze zakonni z Bartensteinu to „wyjątkowo, wyjątkowi” Krzyżacy. Załoga zamku składa się z nieudaczników, zesłanych tam, by nie przeszkadzali w poważnej pracy Zakonu.

Na rycerzy z Bartensteinu pada pewnego dnia blady strach, gdy Wielki Mistrz zapowiada kontrolę sukcesów w walce z poganami – plemionami Prusów.
„Bohaterscy” zakonnicy nie mają oczywiście żadnych osiągnięć w tej materii, dlatego w obliczu zbliżającej się kontroli sprzymierzają się ze swoimi wrogami.
Zgodnie z zawartą umową, Prusowie zgadzają się posiedzieć na czas kontroli w lochach zamkowych, aby Wielki Mistrz dał spokój zakonnikom.

Krzyżacka historia w Toruniu

Ekipa filmowa pojawiła się w wielu miejscach w Toruniu. W filmie wykorzystano m.in.:

• Ruiny zamku krzyżackiego przy ulicy Przedzamcze na Starym Mieście,
  w których mieściły się komnaty filmowego skryby Sznajdera i Komtura.
  Do scen wykorzystano też dziedziniec i zachowane elementy krużganków zamkowych.
• Średniowieczne lochy zamkowe, w których nakręcono sceny uwięzienia pruskich „partyzantów”, wizytację lochów przez rycerzy i sceny w katowni.
• Kruchtę gotyckiego kościoła św. Jakuba na Nowym Mieście, gdzie powstała scena odkrycia „klątwy kosmatej łapy”.
• Teren wyspy Kępa Bazarowa, znajdującej się naprzeciwko Starego Miasta,
  który został zaadaptowany na obozowisko pruskich “partyzantów” pod wodzą okrutnego kniazia Witka.
• Sceny z przyzamkowej wioski polskich rzemieślników zrealizowano w całości w Skansenie przy toruńskim Muzeum Etnograficznym.

Ciekawostki

• Scenariusz był autorskim dziełem toruńskich satyryków z grupy Kompania M3,
  znanej z programów radiowych w Trójce czy niezależnym, warszawskim radiu Radiostacja Napisali go wspólnie członkowie M3 – Jarek i Paweł Jaworscy, Marcin Czyżniewski, Michał Naleśniak i Krzysztof Rybka oraz Olaf Młyński z serwisu internetowego Filmforum.pl
• Kilka scen powstało na zamku w Golubiu – Dobrzyniu: przyjazd świty Wielkiego Mistrza oraz scena finałowa filmu, w podwarszawskich lasach koło Radzymina – podróż świty Wielkiego Mistrza oraz ucieczka Otta i Jagiętki i w warszawskim Wilanowie – sceny snów Sznajdera.
• W pierwotnym zamiarze zamiast filmu miał powstać sit-com „Bartenstein 12-86”.
• Pomysł produkcji “odczarowującej” historię Zakonu Krzyżackiego w komediowej konwencji, zrodziła się w głowach Jarosława i Pawła Jaworskich oraz Remigiusza Zawadzkiego.
• Wszyscy aktorzy grający w „1409” zgodzili się wystąpić w projekcie pro bono.
• Zdjęcia trwały od sierpnia 2001 i zakończyły się po czterech latach w roku 2005.
• Stroje  jakie nosili w filmie aktorzy, były dokładnym odwzorowaniem strojów jakie w średniowieczu noszono w ówczesnym Państwie Zakonnym i Polsce. Wszystkie wykonano ręcznie pod kierownictwem kostiumologa Krzysztofa Rybki z Kompanii M3 na podstawie naukowej dokumentacji
• Jedna i ta sama komnata w wieży tzw. Gdaniska na toruńskim zamku, zagrała w filmie  trzy różne  pomieszczenia: komnatę Komtura, komnatę Sznajdera oraz salę bawialną Komtura.
• Premiera filmu odbyła się na Festiwalu Filmowym w Gdyni.

Metryczka filmu

„1409 – afera na zamku Bartenstein”

Polska 2005, 75’

Reżyseria: Rafał Buks i Paweł Czarzasty

Scenariusz: Kompania M3 (Jarosław Jaworski, Paweł Jaworski, Marcin Czyżniewski, Michał Naleśniak i Krzysztof Rybka) oraz Olaf Młyński

Zdjęcia: Jacek Szymczak

Muzyka: grupa Shannon

Produkcja: Kompania M3, SPI Polska, XFX, Filmforum.pl

Obsada: Joanna Brodzik, Jerzy Bończak, Jan Machulski, Andrzej Nejman, Andrzej Szopa, Borys Szyc, Bartłomiej Świderski, Jan Wieczorkowski, Marek Włodarczyk, Marcin Dorociński i inni.

Animacje: Grupa Smacznego

Narrator: Jan Suzin

Wybrane nagrody i wyróżnienia

Festiwal Polskich Filmów w Gdyni – nominacja w Konkursie Filmów Niezależnych.